Một trường hợp đáng chú ý gần đây tại Hà Nội đã đặt ra nhiều câu hỏi về tính hợp pháp của các khoản thu trong cộng đồng dân cư. Cụ thể, một người dân đã bị đe dọa và ép buộc phải nộp 20 triệu đồng tiền “quỹ xóm” khi tiến hành dọn dẹp khu đất của gia đình mình.
Về vấn đề này, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính pháp (Đoàn Luật sư TP Hà Nội), đã đưa ra một số nhận định quan trọng. Theo ông, mọi khoản huy động trong cộng đồng dân cư đều phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, công khai và minh bạch. Việc một cá nhân hoặc nhóm người tự ý đặt ra một mức thu mang tính áp đặt và yêu cầu người khác phải tuân theo là hoàn toàn trái với quy định của pháp luật.
TS. Luật sư Đặng Văn Cường cũng chỉ ra rằng, đối với các khoản đóng góp tại cộng đồng, Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở đã quy định rất rõ ràng. Cụ thể, các khoản đóng góp và huy động trong cộng đồng dân cư phải được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, minh bạch và được sự đồng ý của ít nhất 2/3 số hộ gia đình, đồng thời phải có sự giám sát của cơ quan nhà nước và cộng đồng.
Là một điểm nhấn quan trọng, luật sư Cường nhấn mạnh rằng việc đóng góp phải dựa trên sự tự nguyện và không được áp đặt. Trên thực tế, do vấn đề nhận thức và sự khác biệt giữa quy định pháp luật và phong tục địa phương, xung đột lợi ích có thể xảy ra.
Về trường hợp của anh Đ.X.T, người bị đe dọa và ép buộc nộp 20 triệu đồng và chỉ nhận được một tờ giấy viết tay, luật sư Cường khẳng định rằng đây là hành vi vi phạm nghiêm trọng các quy định về tài chính và kế toán. Việc này không chỉ tiềm ẩn nguy cơ thất thoát và thiếu minh bạch mà còn có thể bị xử lý vi phạm hành chính hoặc thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu chiếm đoạt hoặc sử dụng sai mục đích.
Trước lập luận của một số người cho rằng “đường do dân góp tiền làm thì có quyền thu tiền”, luật sư Đặng Văn Cường đã bác bỏ và khẳng định lập luận này hoàn toàn không có cơ sở pháp lý. Ông giải thích rằng quyền sở hữu tài sản chỉ được xác lập khi có căn cứ hợp pháp. Việc người dân tự nguyện góp tiền làm đường là hành vi vì lợi ích chung và không làm phát sinh quyền sở hữu cá nhân hay nhóm người đối với công trình đó.
Ngoài ra, luật sư Cường cũng nhấn mạnh rằng đường xóm được làm trên đất công hoặc dùng chung cho cộng đồng, thuộc loại tài sản công thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. Việc thu phí sử dụng đường bộ chỉ được thực hiện khi có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, đi kèm với chứng từ tài chính hợp lệ.