Lật lại chính sách hình sự, Luật số 86/2025/QH15 – Bước tiến quan trọng
Luật số 86/2025/QH15, dự kiến có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, đã đưa ra hàng loạt thay đổi quan trọng đối với Bộ luật Hình sự hiện hành. Nhằm thể hiện một chính sách hình sự nhân đạo và hướng tới mục tiêu phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm, những thay đổi này được kỳ vọng sẽ tạo ra một bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hệ thống luật pháp.
Một trong những điểm nổi bật của Luật số 86/2025/QH15 là việc loại bỏ hình phạt tử hình đối với tám tội danh. Quyết định này được đánh giá là phù hợp với xu thế chung của thế giới trong việc giảm thiểu việc áp dụng án tử hình. Bên cạnh đó, việc này cũng thể hiện rõ ràng chính sách hình sự nhân đạo của Nhà nước Việt Nam. Tuy nhiên, nhằm đảm bảo tính răn đe và phòng ngừa hiệu quả, cũng như khắc phục hậu quả một cách triệt để, đòi hỏi phải nâng cao chất lượng trong các hoạt động thực thi và giám sát.
Luật số 86/2025/QH15 cũng đã quy định các điều kiện chặt chẽ hơn để người bị kết án tù chung thân về tội ‘Tham ô tài sản’ và ‘Nhận hối lộ’ có thể được xem xét giảm án. Cụ thể, chỉ khi người phạm tội đã tự nguyện nộp lại ít nhất ba phần tư số tài sản tham ô hoặc nhận hối lộ và tích cực hợp tác, lập công thì mới được xem xét giảm án. Đây là một thay đổi quan trọng nhằm giải quyết những hạn chế kéo dài trong việc thu hồi tài sản tham nhũng, qua đó tăng cường hiệu quả trong đấu tranh chống tham nhũng.
Ngoài ra, Luật số 86/2025/QH15 mở rộng đối tượng không thi hành án tử hình đối với người bị kết án tử hình mà mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối. Biện pháp này thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nhà nước trong chính sách hình sự, khẳng định sự bảo vệ quyền sống và nhân phẩm của người bị kết án trong những trường hợp đặc biệt.
Đáng chú ý, Luật số 86/2025/QH15 bổ sung tội danh ‘Sử dụng trái phép chất ma túy’ tại Điều 256a Bộ luật Hình sự. Hình sự hóa hành vi sử dụng trái phép chất ma túy nhằm tăng cường trách nhiệm cá nhân trong quá trình cai nghiện, giảm thiểu tình trạng tái nghiện và kéo dài thời gian điều trị không hiệu quả.
Liên quan đến các tội danh kinh tế, môi trường và an toàn thực phẩm, Luật số 86/2025/QH15 điều chỉnh để tăng mức phạt tiền, trong nhiều trường hợp, mức phạt tiền tăng lên gấp đôi. Điều này phù hợp với thực tiễn xử lý tội phạm phi bạo lực và khuyến khích việc áp dụng hình phạt tiền thay thế tù có thời hạn với người phạm tội lần đầu, có nhân thân tốt và có điều kiện khắc phục hậu quả.
Kết luận, Luật số 86/2025/QH15 là một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện chính sách hình sự theo hướng dân chủ, nhân đạo, khoa học và phù hợp với thực tiễn. Những quy định mới thể hiện sự thay đổi trong tư duy lập pháp hình sự từ trừng trị sang phòng ngừa, phục hồi và khuyến khích tự sửa chữa sai lầm. Để các quy định này có hiệu lực và đi vào cuộc sống, rất cần sự phối hợp đồng bộ trong việc ban hành văn bản hướng dẫn, cũng như tăng cường đào tạo cho người tiến hành tố tụng và giám sát thực hiện một cách chặt chẽ.