Dân số Việt Nam đang phải đối mặt với một thách thức nghiêm trọng khi Tổng tỷ suất sinh (TFR) vào năm 2024 đã giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử, chỉ còn 1,91 con/phụ nữ. Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này có thể được lý giải bởi sự tăng cao của giá nhà đất, khiến cho người trẻ gặp khó khăn trong việc “an cư” và từ bỏ kế hoạch lập gia đình, sinh con. Một xu hướng mới đang hình thành một cách lặng lẽ, đó là “Thế hệ 3 Không” – Không nhà, Không hôn nhân, Không sinh con.
Thế hệ trẻ hiện nay đang đối mặt với áp lực rất lớn từ việc giá nhà đất tăng cao, đặc biệt là tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM. Nhà ở đã trở nên xa tầm với của nhiều người trẻ, buộc họ phải từ bỏ giấc mơ lập gia đình, chọn sống một mình, làm nghề tự do, và tận hưởng trải nghiệm cá nhân. Kết quả của một khảo sát đã chỉ ra rằng 62% người trẻ trì hoãn kết hôn vì lý do tài chính, trong đó vấn đề nhà ở là mối lo ngại lớn nhất.
Việt Nam đang tiến gần đến trạng thái “xã hội ít trẻ em” và nguy cơ rơi vào bẫy “già hóa trước khi giàu”. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy rằng mức sinh giảm sâu rất khó phục hồi. Sự tăng cao của giá nhà đất là nguyên nhân thầm lặng nhưng quan trọng dẫn đến đà giảm sinh. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến tương lai của nền kinh tế mà còn đặt ra nhiều thách thức cho hệ thống an sinh xã hội.
Các hệ lụy của tình trạng già hóa dân số và giảm sinh đang ngày càng trở nên rõ ràng. Việt Nam có thể sẽ phải đối mặt với suy giảm năng suất lao động, thiếu hụt nguồn lực đóng góp vào bảo hiểm, y tế, và áp lực ngân sách cho chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Từ năm 2011, Việt Nam đã bước vào giai đoạn già hóa dân số. Đến năm 2024, cả nước có khoảng 14,2 triệu người từ 60 tuổi trở lên, và con số này dự báo sẽ lên tới 18 triệu vào năm 2030, chiếm 25% dân số.
Chính sách nhà ở không chỉ là câu chuyện kinh tế, mà còn là điều kiện tồn tại của một quốc gia trong tương lai. Đã đến lúc cần nhìn thẳng vào vấn đề và hành động quyết liệt để giải quyết tận gốc vấn đề nhà ở, động lực cốt lõi để người trẻ an cư, lạc nghiệp và sinh con. Để đảm bảo một tương lai bền vững, cần có những chính sách hỗ trợ thực tế và hiệu quả cho người trẻ trong việc tiếp cận nhà ở, tạo điều kiện thuận lợi để họ có thể lập gia đình và sinh con.