Trong xã hội hiện đại, ngày càng có nhiều ví dụ về những cá nhân đạt được thành công mà không cần đến bằng cấp đại học. Một trong số đó là Thanh Tâm, 27 tuổi, người đã trở thành giám đốc của một công ty cung ứng hàng Hàn Quốc, đồng thời sở hữu nhà hàng và đầu tư vào một số doanh nghiệp khác. Không có bằng cấp đại học, nhưng Tâm đã tự học tiếng Hàn và dạy tiếng Việt cho người nước ngoài như một cách để rèn luyện ngôn ngữ và tìm hiểu văn hóa.
Tâm chia sẻ rằng chìa khóa cho thành công của cô là kỷ luật và tinh thần tự học. Cô cũng nhấn mạnh rằng việc không có bằng cấp đã giúp cô giữ được sự khiêm tốn và biết ơn. Mặc dù đã đạt được thành công ở tuổi trẻ, Tâm vẫn bày tỏ sự tiếc nuối vì không có cơ hội học đại học, nơi cô có thể tiếp cận tri thức hệ thống và có cái nhìn toàn diện hơn về thế giới.
Anh Trần Quang Vinh, 37 tuổi, sống tại San Francisco, Mỹ, cũng là một tấm gương sáng cho những người không học đại học nhưng vẫn đạt được thành công. Vinh đã tự học công nghệ từ nhỏ và được các công ty lớn như Google và Facebook mời về làm việc. Hiện anh là lãnh đạo đội thiết kế trí tuệ nhân tạo cho Meta.
Những trường hợp như Vinh và Tâm không phải là ngoại lệ. Theo công ty nghiên cứu Wealth-X, gần 30% tỷ phú thế giới không có bằng cử nhân. PGS.TS Nguyễn Thị Tố Quyên, Khoa Xã hội học và Phát triển, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, cho rằng mọi người không nên hiểu sai rằng ‘có thể thành công không cần học hành’. Các tỷ phú hay những người thành công chỉ không có bằng cấp, nhưng họ không ngừng học hỏi qua các kênh khác nhau.
Chuyên gia hướng nghiệp Nguyễn Việt Linh, Hà Nội, có quan điểm rằng, trừ một số lĩnh vực đặc thù, nhiều doanh nghiệp hiện nay ưu tiên kỹ năng hơn đào tạo chính quy. Trong tư duy tuyển dụng quốc tế cũng không phân biệt giới tính, độ tuổi, bằng cấp. Dữ liệu từ LinkedIn cho thấy số tin tuyển dụng không yêu cầu bằng cấp tại Anh tăng 90% trong năm 2021-2022. Tại Mỹ, 20% tin tuyển dụng không đòi hỏi bằng đại học. 75% chuyên gia tuyển dụng cho rằng kỹ năng thực tế là tiêu chí quan trọng nhất.
Các chuyên gia và doanh nhân cho rằng học đại học không quan trọng bằng có đam mê với việc mình làm. Ngô Đình Tuấn, 32 tuổi, quê Thanh Hóa, đã bỏ học đại học để theo đuổi đam mê với nông nghiệp và hiện có doanh thu khoảng một tỷ đồng mỗi năm.
Dù vậy, các chuyên gia vẫn nhấn mạnh tầm quan trọng của tinh thần học tập suốt đời. PGS.TS Tố Quyên cho rằng trong thời đại số, người học có thể tiếp cận tri thức qua nhiều nguồn khác nhau, bao gồm sách vở, mạng xã hội, đồng nghiệp và những người xung quanh. ‘Quan trọng là giữ được tinh thần học tập suốt đời’, bà nói.