Trong khuôn khổ các nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đã đạt được những thành tựu đáng kể trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào việc bảo tồn mộc bản triều Nguyễn. Đây là một di sản tư liệu thế giới được UNESCO công nhận, bao gồm 33.976 tấm mộc bản đang được lưu trữ tại trung tâm này. Sự hợp tác giữa các chuyên gia và kỹ sư công nghệ đã giúp triển khai thành công việc số hóa và lưu trữ mộc bản bằng công nghệ AI.

Việc ứng dụng AI trong bảo tồn mộc bản triều Nguyễn không chỉ là một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ di sản văn hóa dân tộc mà còn thể hiện tư duy đổi mới trong việc lưu giữ và phát huy giá trị của những tài liệu lịch sử quý giá này. Công nghệ AI có khả năng hỗ trợ số hóa các hiện vật và tài liệu cổ bằng công nghệ quét 3D, phục dựng các công trình kiến trúc bị hư hại và tái tạo giá trị văn hóa đang có nguy cơ mai một.

Theo nhà nghiên cứu Minh Đạo, ứng dụng AI trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa không chỉ là xu thế tất yếu mà còn phản ánh sự đổi mới trong tư duy về việc lưu giữ và phát huy giá trị của di sản văn hóa. AI đóng vai trò quan trọng không chỉ trong việc lưu trữ và bảo tồn mà còn hỗ trợ lan tỏa di sản văn hóa đến công chúng thông qua các ứng dụng thực tế ảo, thực tế tăng cường và chatbot hướng dẫn du lịch. Điều này cho phép khách tham quan trải nghiệm tương tác sống động với di sản.

Một trong những ứng dụng đáng chú ý của AI trong bảo tồn mộc bản triều Nguyễn là khả năng số hóa và tái tạo hình ảnh của các mộc bản đã bị hư hại. Công nghệ quét 3D và phục dựng hình ảnh cho phép tái tạo chính xác hình dạng và nội dung của các mộc bản, giúp bảo tồn và phát huy giá trị của những tài liệu lịch sử này. Đồng thời, AI cũng hỗ trợ việc phân tích và dịch thuật nội dung của các mộc bản, giúp nghiên cứu và tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của dân tộc trở nên dễ dàng hơn.

Nhà nghiên cứu Minh Đạo cũng nhấn mạnh rằng việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa đang đối mặt với một số thách thức. Một trong những trở ngại lớn là vấn đề dữ liệu, khi nhiều tư liệu di sản chưa được số hóa đầy đủ hoặc bị thiếu hụt thông tin, gây khó khăn cho AI trong việc phân tích và tái tạo. Bên cạnh đó, sự chính xác trong việc diễn giải và truyền tải nội dung văn hóa cũng là một thách thức.

Để phát huy tối đa tiềm năng của AI trong bảo tồn di sản văn hóa, nhà nghiên cứu Minh Đạo đề xuất cần có chiến lược đầu tư bài bản vào việc xây dựng kho dữ liệu số về di sản văn hóa. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên gia văn hóa, nhà nghiên cứu lịch sử và đội ngũ kỹ sư công nghệ để phát triển các mô hình AI có khả năng tiếp cận đúng bản chất, truyền tải trung thực tinh thần và giá trị của di sản.

TS Phạm Quốc Quân, Ủy viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, cũng nhận định rằng việc ứng dụng công nghệ trong bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản là một xu thế tất yếu. Để ứng dụng công nghệ vào trưng bày một cách hiệu quả, điều quan trọng nhất vẫn là công tác nghiên cứu. Những di vật, cổ vật – vốn là thành phần của di sản văn hóa vật thể – cần được tìm hiểu kỹ lưỡng để kể lại câu chuyện của chúng một cách chính xác và sâu sắc.

Hiện nay, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia IV đang tiếp tục đẩy mạnh việc ứng dụng AI trong bảo tồn mộc bản triều Nguyễn. với những kết quả đạt được và những thách thức đang tồn tại, việc ứng dụng AI trong bảo tồn di sản văn hóa đang là một hướng đi quan trọng và перспективной trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của di sản văn hóa dân tộc.