Cặp vợ chồng chị Linh, 35 tuổi, đã phải trải qua 8 năm hiếm muộn do chồng chị bị tinh trùng dị dạng. Sau khi thực hiện phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) tại Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh (IVF Tâm Anh TP.HCM), chị Linh đã đậu thai và hạ sinh con gái khỏe mạnh nặng hơn 3kg vào giữa tháng 7.

Chị Linh từng phẫu thuật bóc u buồng trứng bên trái vào năm 15 tuổi. Khi kết hôn, chị mong con nhưng 5 năm không có tin vui. Khám ở 2 bệnh viện, chị được chẩn đoán dự trữ buồng trứng giảm nhẹ so với chỉ số trung bình ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, chồng bị tinh trùng yếu và dị dạng.

Sau đó, vợ chồng chị Linh không điều trị và tiếp tục chờ đợi, nhưng thêm 3 năm không có tin vui. Tháng 2/2024, họ đến khám tại IVF Tâm Anh TP.HCM. Chồng chị Linh được xét nghiệm tinh dịch đồ, ghi nhận tỷ lệ tinh trùng dị dạng không có phần đầu acrosome lên đến 100%. Đây là một túi nhỏ, nằm ở phần đầu của tinh trùng, chứa các enzyme phân giải protein; thiếu phần này khiến tinh trùng không thể phá vỡ lớp màng bảo vệ của trứng dẫn đến không thể thụ thai tự nhiên.

Với tình trạng của vợ chồng chị Linh, nếu áp dụng phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), tỷ lệ thành công càng thấp hơn so với mức trung bình. Vợ chồng chị quyết định thụ tinh ống nghiệm để có con.

Chị Linh được dùng thuốc kích thích buồng trứng với phác đồ phù hợp. Bác sĩ chọc hút thu được 6 noãn (trứng) trưởng thành, thụ tinh trong ống nghiệm thu được 3 phôi ngày 5 chất lượng tốt. Các bác sĩ xây dựng phác đồ chuẩn bị niêm mạc tử cung đủ điều kiện, chuyển phôi giúp chị Linh đậu thai và hạ sinh con gái khỏe mạnh.

Theo ThS.BS.CKII Dương Quang Huy, Trưởng Đơn vị Nam học, Trung tâm IVF Tâm Anh TP.HCM, tinh trùng dị dạng là hiện tượng khá phổ biến ở nam giới. Trong mẫu tinh dịch sau xuất tinh của nam giới khỏe mạnh thường có một tỷ lệ tinh trùng dị dạng nhất định. Thông thường tỷ lệ tinh trùng có hình dạng bình thường từ 4-10% vẫn có khả năng thụ thai. Trường hợp tinh trùng dị dạng vượt ngưỡng 96% có thể ảnh hưởng khả năng sinh sản và cần điều trị hỗ trợ sinh sản.

Tình trạng này do nhiều nguyên nhân như nam giới suy giảm hormone sinh dục (testosterone) dẫn đến hoạt động sản xuất tinh trùng bị trục trặc, gây bất thường trong tế bào tinh trùng. Nam giới thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, nhiệt độ cao, kim loại nặng, chất độc hại (thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu,…) có thể khiến tinh binh bị biến đổi hình thái.

Trường hợp mắc các bệnh lý sinh dục nam, viêm nhiễm… cũng có thể dẫn đến tinh trùng dị dạng. Ngoài ra, việc ăn uống thiếu dưỡng chất, lối sống thiếu khoa học, hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia và các chất kích thích… cũng gây ảnh hưởng xấu đến quá trình sản xuất tinh trùng và nội tiết tố nam.

Bác sĩ Huy khuyến cáo, nam giới nên chủ động khám sức khỏe sinh sản định kỳ. Trường hợp chưa kết hôn nhưng thường xuyên làm việc trong môi trường tiếp xúc với hóa chất độc hại, tia xạ, hoặc có các bất thường ở hệ thống cơ quan sinh sản nên trữ đông tinh trùng bảo tồn khả năng sinh sản. Vợ chồng kết hôn, quan hệ tình dục đều đặn nhưng một năm không có thai nên đến khám và điều trị sớm giúp sớm có con và tiết kiệm chi phí.

Việc kiêng quan hệ tình dục trong thời gian dài có thể gây ra những ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe tinh trùng của nam giới. Tiến sĩ – bác sĩ chuyên khoa 2 Trà Anh Duy đã đưa ra quan điểm về vấn đề này. Theo ông, việc kiêng quan hệ từ 2-5 ngày có thể làm tăng mật độ tinh trùng. Tuy nhiên, nếu kiêng quan hệ quá 7 ngày, mặc dù mật độ tinh trùng tiếp tục tăng, nhưng lại có sự suy giảm về độ di động và chất lượng tinh trùng.

Kiêng quan hệ quá lâu có thể gây ra những tác động tiêu cực đến chất lượng tinh trùng do stress oxy hóa và tổn thương ADN. Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng thời gian kiêng xuất tinh quá dài (hơn 10 ngày) có thể làm tăng nguy cơ tổn thương ADN tinh trùng do quá trình oxy hóa trong mào tinh hoàn.

Để tối ưu hóa sức khỏe tinh trùng, các chuyên gia khuyến nghị tần suất quan hệ hoặc xuất tinh khoảng 2-3 ngày/lần. Việc xuất tinh đều đặn có thể mang lại nhiều lợi ích, bao gồm loại bỏ tinh trùng cũ, tạo không gian cho tinh trùng mới khỏe mạnh hơn, giảm stress oxy hóa, hạn chế tổn thương ADN tinh trùng và duy trì môi trường sinh dục ổn định, giảm nguy cơ viêm nhiễm.

Ngoài thời gian kiêng quan hệ, nhiều yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh trùng. Việc tăng cường chế độ dinh dưỡng, hạn chế rượu bia và thuốc lá, tập thể dục vừa phải, tránh nhiệt độ cao và căng thẳng kéo dài đều đóng vai trò quan trọng. Các phương pháp kiểm soát căng thẳng như thiền định, yoga và giấc ngủ đủ giấc cũng có thể giúp cải thiện khả năng sinh sản.

Tần suất xuất tinh lý tưởng để duy trì sức khỏe tinh trùng là khoảng 2-3 ngày/lần. Ngoài ra, chế độ dinh dưỡng hợp lý, lối sống lành mạnh và kiểm soát căng thẳng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe sinh sản của nam giới.

Nam giới nên tìm đến bác sĩ chuyên khoa nam học nếu gặp các dấu hiệu như xuất tinh không đều hoặc gặp khó khăn trong việc xuất tinh, chất lượng tinh dịch có dấu hiệu bất thường, khả năng sinh sản giảm sau hơn 12 tháng quan hệ đều đặn mà không có thai, có tiền sử mắc các bệnh lý liên quan đến tuyến sinh dục. Các xét nghiệm tinh dịch đồ có thể giúp đánh giá số lượng, mật độ, độ di động và hình dạng của tinh trùng.