Ngành xây dựng hiện đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí carbon dioxide (CO2) từ khí quyển. Với mức tiêu thụ năng lượng chiếm khoảng 32% toàn cầu và đóng góp 34% vào tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để góp phần bảo vệ môi trường. Một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường là sử dụng vật liệu xây dựng phát thải âm, hay còn gọi là carbon-negative materials.

Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Sự phát triển và áp dụng loại vật liệu này không chỉ là một đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh, nơi mà các báo cáo về môi trường, xã hội và quản lý (ESG) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Hơn nữa, cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (Carbon Border Adjustment Mechanism – CBAM) của Liên minh Châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những vật liệu then chốt trong ngành xây dựng.

Một số công nghệ sản xuất vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, và cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm lượng khí thải mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành xây dựng hướng tới mục tiêu bền vững.

Tuy nhiên, việc áp dụng rộng rãi vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể, bao gồm chi phí cao và thiếu tiêu chuẩn cũng như định nghĩa thống nhất toàn cầu về loại vật liệu này. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, hỗ trợ về mặt tài chính và quy định để giúp giảm chi phí sản xuất và tăng cường áp dụng trong thực tế.

Cơ hội thương mại hóa vật liệu phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Theo ghi nhận của UNEP FI, có sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, với nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào vật liệu carbon-negative như một cách để đáp ứng yêu cầu của thị trường và góp phần đạt được mục tiêu về phát thải.

Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với vấn đề biến đổi khí hậu khi tuyên bố đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung về Biến đổi Khí hậu (COP26). Đồng thời, Việt Nam đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia, mở ra những cơ hội hợp tác quốc tế và tiếp cận các nguồn tài chính xanh cho phát triển bền vững.